Bafê Köyünün Folklorik Öğelerinin Dijital Olarak Kaydedilmesi ve Yayınlanması

Temmuz 2022 - Haziran 2023
İdil, Sulak (Bafê) köyü, Elcani mezrası / ŞIRNAK, MARDİN

Bafê Köyünün Folklorik Öğelerinin Dijital Olarak Kaydedilmesi ve Yayınlanması projesi, Şırnak ili İdil İlçesi’ne bağlı Sulak (Bafê) köyünün zengin folklorik geleneğinin kaydedilmesi ve yayınlanmasını hedeflemektedir. Bafê Köyü, 200 yıl öncesine kadar Süryani kadim halkı ile müslüman kürtlerin yaşadığı bir köydü. Köyün tarihinde 400 yıl geriye gidildiğinde Ezidi kürtlerin de burada yaşadığı düşünülmektedir. Geniş bir sözlü kültür geleneği olan ve coğrafi olarak Dicle nehrinin kenarında olan Bafê (Sulak) köyünün sözlü ve görsel kültürü (oyunlar, çocuk oyunları, tören ve festivaller) 1990 yılardan beri yaşanan çatışmalar ve yoğun göç nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu zengin sözlü ve görsel kültürün dijital olarak kayda alınmaması durumunda gelecek nesillerce bilinmesi mümkün değildir.

Sulak köyü, coğrafi konumu nedeniyle hem Botan yöresi hem Tor yöresi denilen havzanın kültür öğelerini içerisinde barındırmaktadır. Hem kürtçenin iki farklı ağzı ve hem her iki yörenin halk oyunları ve diğer folklorik öğelerini barındırması bağlamında bir prototip oluşturmaktadır. Sulak Köyü ile ilgili tek folklorik çalışma Mele Xelefê Bafeyî'nin halen Türkiye'de yayımlanmayan "Kelepora Mirnişiniya Botan" kitabında kısmen anlatılmaktadır. Tarihi olarak Bafê Kalesi ve Elo Dîno kasrı Dicle nehri üzerinden Diyarbakır-Musul arasında yapılan nehir ticareti kontrol etmekteydi. Mele Xelef, Elo Dîno isimli kişinin Cizre Beylerine başkaldırışını Sulak-Bafê köyündeki Kaleden başlattığını ifade eder. Dicle nehri kenarındaki Elo Dîno Kasrı'nın duvarları halen görülebilmektedir.

Tarihi, coğrafi ve tüm sözlü ve görsel kültürü ile Botan ve Tor yörelerinin sözlü ve görsel kültürünün korunması ve gelecek nesillere aktarılması için kayda alınması ve arşivlenmesi gerekmektedir. Bafê köyünün rengarenk folklorunun yeni nesillere aktarılması, onlarca neslin hafızasının da canlandırılması anlamına gelecektir.

Fotoğraf: Ahmet Kanbal

Veysel Vesek

Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu olan Veysel Vesek, 2004 yılından itibaren Diyarbakır, Şırnak ve Mardin Barolarına kayıtlı avukat olarak çalıştı. 2014 yılında Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsünde Kürt dili edebiyatı alanında yüksek lisans yaptı. Pek çok Kürtçe dergide folklor derlemeleri, şiir ve makaleler yayımladı. Folklor ve halk kültürüne olan ilgisi nedeniyle kendi köyü Bafê-Sulak köyünden başlayarak pek çok folklorik öğeyi, yazılı ve dijital olarak kayda aldı ve yayım organlarında paylaştı. Pek çok hukuksal projede de çalışan Veysel Vesek, Kürtçenin zengin folklorunun kaydedilip toplumsal hafıza haline gelmesi için sürekli bir arayış içinde oldu. Bu amaçla 2007 yılında “nujiyan” isminde bir folklor internet sitesi kurdu. Veysel Vesek kendi hafızasının atalarının hafızası olduğunu tahhayyül ederek, yaşadığı yörenin folklorunu kaydedip yaymanın aracısı olarak kabul edilebilir.

Bu sayfa 23 Haziran 2022 tarihinde yayına alındı.