Kuşlar
Temmuz 2022 - Mart 2023
TRABZON
Kuşlar projesi, toplumsal cinsiyet, insan hakları ve özgürlük konularını merkeze alır. Proje; cezaevinde tiyatro atölyeleri, tiyatro oyunu ve belgesel film olmak üzere üç aşamadan oluşur. Tiyatro atölyeleri, tiyatro yönetmeni ve akademisyen olan proje yürütücüsü tarafından, Trabzon Bahçecik’te bulunan E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’ndaki altı kadın mahpusla gerçekleştirilmiştir. Atölye yürütücüsünün söz konusu tiyatro atölyelerindeki deneyimleriyle, mahpus kadınların atölye deneyimlerine dair yazdıkları mektuplarından esinlenerek tasarlanan Kuşlar isimli performatif tiyatro oyunu, tahliye olan kadın mahpuslardan katılımı ve video kayıtlarının eşliğinde, Trabzon’da bulunan eski bir cezaevi olan Hüseyin Kazaz Kültür Merkezinde sahnelenmiştir. Oyunda, eski mahpusların yanı sıra profesyonel tiyatro oyuncuları da yer almıştır. Oyun, Aristophanes’in Kuşlar oyunundaki “kuşlar” metaforundan hareketle, kadın mahpusların kişisel hikayelerine değinmeden, kolektif bilinçdışından gelen bir sezgiyle kadınların ortak tarihinin özgürlük ve tutsaklık temaları üzerinden işlendiği, parçalanmış monologlardan, seslerden ve hareketlerden oluşan çok katmanlı, performatif bir anlatıdır. Projenin son ayağı olan Sesler isimli uzun metraj belgesel film ise, cezaevindeyken bu tiyatro atölyelerine katılmış ve yeni tahliye olmuş üç kadın mahpusa odaklanır. Kadınların psikolojik/fiziksel tutsaklığından düşsel özgürlüğe olan yolculuğu bir teatral performans üzerinden anlatılır. Kurgu ve gerçekliğin, tiyatro ve sinemanın iç içe geçtiği bu deneysel belgesel, kadın mahpusların cezaevindeyken gittikleri tiyatro atölyesindeki deneyimleri ve yaşadıkları değişimi, röportajlar ve ses kayıtları vasıtasıyla dile getirirken, profesyonel tiyatro oyuncuları vasıtasıyla da performatif bir nitelik kazanır. Seslerin ve mekanların adeta bir karaktere büründüğü bu hikâye, cezaevinin sınırlarını aşıp, terk edilmiş manastırlardan, yaylalardan, şehrin kalabalık sokaklarından, dehlizlerden ve denizden geçerek kadınların ortak tarihine de uzanır. Tarihin, yolculuğun ve bedenin performans yoluyla birleştiği bu çok katmanlı anlatı içinde, kadınların her türlü “tutsaklık”a rağmen özgür olma tutkuları, tiyatronun gücüyle kışkırtıcı bir sese dönüşür.
Kuşlar projesi, kadın mahpusların doğrudan katılımcı ve üretici olmasını sağlayarak, gerçek yaşamda da pasif birer izleyici değil aktif katılımcı olabileceklerini onlara göstermeyi ve topluma daha sağlıklı, öz farkındalığı olan kadınlar olarak kazandırılmalarına destek vermeyi hedeflemiştir. Mahpuslarla kurulan duygudaşlık sonucu, onlara sosyal ve sanatsal alanda katkı sunma amacıyla ortaya çıkan bu proje, kadınların performans yoluyla kendilerini ifade etme araçlarını geliştirmeyi, mahkumiyet sonrası, topluma eşit bireyler olarak katılmaları için onları cesaretlendirmeyi amaçlamıştır. Projenin çok farklı kesimden insanı bir araya getirmesi, çokseslilik ve dayanışmanın gücünü göstermiştir.
Sesler isimli belgesel filmin, festival süreci devam etmektedir. Özellikle toplumsal cinsiyet ve insan hakları temalı festivallerde gösterilmesi planlanmaktadır.